Małże to popularne morskie skorupiaki o spłaszczonym, okrytym muszlą ciele. Istnieje aż 8 tysięcy gatunków małży, z czego w samej Polsce aż 43! Stanowią cenne źródło białka i innych wartości odżywczych, a także, podobnie jak ostrygi, skuteczny afrodyzjak. Ich sposób przygotowania to na parze lub gotowanie. Jak jeść ostrygi? 1. przedstawiciel gromady mięczaków o bocznie spłaszczonym ciele okrytym dwuczęściową muszlą; 2. żartobliwie: małżonka; małża-małża Mięczaki- zwierzęta, które mają muszlę Charakterystyka mięczaków: - ślimaki, małże, głowonogi - żyją w wodach słonych, słodkich i na lądzie - ciało: głowa, noga, worek trzewiowy - muszla Charakterystyka Budowa ślimaków na przykładzie ślimaka winniczka Ślimaki Ślimaki Ślimaki Nicienie – zwierzęta o obłym, nieczłonowanym ciele 328 Zadanie kontrolne 1. 334 Mięczaki – zwierzęta o miękkim, niesegmentowanym ciele Język. Żyją we wszystkich środowiskach wodnych i lądowych, Nicienia to zwierzęta o wydłużonym, nitkowatym ciele, zwykle zwężonym na końcach., Glista ludzka pasożytuje w jelicie cienkim. Samice osiągają długość 35cm , Choroby, które wywołują nicienie: Glistnica, Owsica, Włośnica. , 1. przedstawiciel gromady mięczaków o bocznie spłaszczonym ciele okrytym dwuczęściową muszlą; 2. żartobliwie: małżonka; małża-małżach . Slides: 16 Download presentation MIĘCZAKI ZWIERZĘTA O MIĘKKIM, NIESEGMENTOWANYM CIELE MIĘCZAKI n n n żyją głównie w wodach morskich, ale także w wodach słodkich i na lądzie, zwierzęta osiadłe lub wolno żyjące, dwubocznie symetryczne lub asymetryczne, miękkie ciało, w którym wyróżniamy głowę, nogę i worek trzewiowy, okryty płaszczem. W worku trzewiowym znajdują się narządy wewnętrzne, u większości gatunków płaszcz wytwarza wapienną muszlę, muszla stanowi szkielet zewnętrzny, WYBRANE GROMADY MIĘCZAKÓW Ślimaki Małże Głowonogi ślimak winniczek pomrów wielki stożek królewski błotniarka moczarowa szczeżuja wielka omułek jadalny ostryga wielka sercówka pospolita ośmiornica pospolita mątwa zwyczajna łodzik kałamarnica olbrzymia POKRYCIE CIAŁA - jednowarstwowy nabłonek z gruczołami: śluzowymi, Ø produkującymi substancje do budowy muszli: konchiolinę Ø - muszla 3 - warstwowa: I. zewnętrzna (rogowa) II. środkowa (porcelanowa) III. wewnętrzna (perłowa) - muszle: jednoczęściowe – u ślimaków dwuczęściowe – u małży złożone z kilku płytek - chitony BUDOWA ANATOMICZNA UKŁAD POKARMOWY - JELITO PRZEDNIE: otwór gębowy gardziel z tarką pokrytą ząbkami i przewody gruczołów ślinowych uchodzących do gardzieli żołądek trzustkowątroba (gruczoł wątrobowo-trzustkowy) wydzielający enzymy trawienne - JELITO ŚRODKOWE - JELITO TYLNE z otworem odbytowym z przodu ciała UKŁAD ODDECHOWY n n zel skr n Narządy oddechowe umieszczone w jamie płaszczowej Mięczaki wodne – skrzelodyszne Mięczaki lądowe – płucodyszne a UKŁAD KRWIONOŚNY n ŚLIMAKI I MAŁŻE n GŁOWONOGI - otwarty – krew wylewa się do - prawie zamknięty jam ciała - serce w worku osierdziowym - serce ma 2 lub 3 przedsionki (1 komora, 1 lub 2 przedsionki) położone po stronie brzusznej położone „na grzbiecie” - dodatkowo serce skrzelowe - krew: - krew niebieska bezbarwna (hemolimfa) czerwona (hemoglobina) niebieska (hemocyjanina) - 2 obiegi krwi: - 1 obieg krwi § duży (serce – ciało – serce) § mały (serce – skrzela – serce) UKŁAD NERWOWY - zwoje głowowe obrączka okołogardzielowa - zwoje nożne - zwoje płaszczowe, - zwoje trzewiowe, - PNIE NERWOWE: biegną wzdłuż ciała, połączone SPOIDŁAMI GŁOWONOGI: najwyższy stopień rozwoju pod względem budowy i koncentracji zwojów – tworzą MÓZG, - wykazują złożone formy zachowań, uczą się i zapamiętują, - inteligencją dorównują niektórym ptakom i ssakom, - oczy podobne do oczu kręgowców (akomodacja) UKŁAD WYDALNICZY - parzyste nerki - moczowody uchodzą do jamy płaszczowej - wodne – wydalają amoniak i mocznik - lądowe – wydalają kwas moczowy UKŁAD ROZRODCZY - rozmnażają się wyłącznie płciowo, - rozdzielnopłciowe i obojnacze, - morskie – zapłodnienie zewnętrzne - ślimaki lądowe – zapłodnienie krzyżowe, - jajorodne – większość, niektóre jajożyworodne - rozwój prosty – głowonogi i ślimaki płucodyszne - w rozwoju złożonym – larwy - TROCHOFORA , WELIGER CECHY CHARAKTERYSTYCZNE GROMAD Cecha Ślimaki środowisko życia ląd, wody słodkie i słone muszla jednoczęściowa, zwykle asymetryczna i spiralnie zwinięta cechy budowy dobrze wykształcona głowa, zanik dwubocznej symetrii u wielu gatunków Małże Głowonogi wody słodkie i słone wody słone złożona z dwóch symetrycznych części u większości słabo rozwinięta i ukryta wewnątrz ciała, rzadziej zewnętrzna, spiralnie zwinięta i wielokomorowa brak głowy, słabo rozwinięte narządy zmysłów noga przekształcona w ramiona i lejek, silna koncentracja układu nerwowego, oczy ze zdolnością akomodacji CECHY CHARAKTERYSTYCZNE GROMAD Cecha Ślimaki Małże Głowonogi odżywianie się roślinożerne, drapieżne, padlinożerne, niektóre pasożyty filtratory, pobierają zawiesinę organiczną drapieżne oddychanie płuca lub skrzela w jamie płaszczowej pełzanie większość prowadzi osiadły pływanie tryb życia poruszanie się ŚLIMAKI n n n n mają niesymetryczne ciało, najczęściej okryte spiralnie zwiniętą muszlą ślimaki pozbawione muszli POMROWY na głowie znajdują się czułki i oczy w jamie gębowej, na języku znajduje się rogowa płytka z ząbkami, zwana tarką, która służy do zdrapywania i rozcierania pokarmu do poruszania służy im noga niektóre gatunki hoduje się w celach konsumpcyjnych (winniczek, ślimaki morskie), niektóre ślimaki są żywicielami pośrednimi pasożytów (błotniarka) Ślimak winniczek Błotniarka stawowa MAŁŻE n n n n n wodne, na ogół zagrzebane w piasku lub mule, ich ciało jest otoczone muszlą dwuklapową połączoną więzadłem klinowata noga służy im do rycia w piasku lub poruszania się, dzięki specjalnej substancji mogą się przyczepiać do podłoża, większość gatunków nie ma oczu, jeśli pod płaszcz dostanie się ziarno piasku, płaszcz je owinie i zacznie odkładać subst. perłową (tylko PERŁOPŁAWY produkują perły o wartości kamieni szlachetnych) są filtratorami wód, bo odżywiają się szczątkami organicznymi odławiane i hodowane w celach konsumpcyjnych (ostrygi, sercówki, omółki), masowo występujące małże zakłócają funkcjonowanie urządzeń portowych, elektrowni wodnych GŁOWONOGI n n n drapieżne, sprawnie pływające duże zwierzęta morskie, mają duże oczy i silne rogowe szczęki do rozszarpywania zdobyczy, noga jest przekształcona w długie i rozgałęzione ramiona, rozmieszczone wokół otworu gębowego, muszla może być wielokomorowa zewnętrzna (łodzik) lub wewnętrzna, zredukowana (kałamarnica), mają zdolność zmiany barwy ciała w celu ochrony lub odstraszenia przeciwnika. Zmiana barwy ciała służy im też do porozumiewania się, odławia się i hoduje w celach konsumpcyjnych (ośmiornice, mątwy, kałamarnice) ZNACZENIE MIĘCZAKÓW n n n n Są pokarmem dla innych zwierząt i człowieka Są szkodnikami upraw, np. truskawek Niszczą urządzenia portowe i łodzie (świdrak okrętowy) Muszle są wykorzystywane jako dekoracje albo kolekcjonowane Używa się ich w jubilerstwie (perły), Są bioindykatorami (wskaźnikami) czystości wód, Muszle niektórych głowonogów są skamieniałościami przewodnimi (AMONITY, BELEMNITY) Presentation Creator Create stunning presentation online in just 3 steps. Pro Get powerful tools for managing your contents. Login Upload Download Skip this Video Loading SlideShow in 5 Seconds.. Pajęczaki PowerPoint Presentation Pajęczaki. Ogólnie o pajęczakach. Pajęczaki ( Arachnida ) – gromada stawonogów obejmująca przeszło 61 tys. gatunków sklasyfikowanych w 11 rzędach. Istnieją dowody potwierdzające fakt, że pajęczaki istniały już 400 mln lat temu i były pionierami życia na lądzie. Budowa. Uploaded on Nov 21, 2014 Download PresentationPajęczaki - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - E N D - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Presentation Transcript PajęczakiOgólnie o pajęczakach Pajęczaki (Arachnida) – gromada stawonogów obejmująca przeszło 61 tys. gatunków sklasyfikowanych w 11 rzędach. Istnieją dowody potwierdzające fakt, że pajęczaki istniały już 400 mln lat temu i były pionierami życia na Przedstawiciele pajęczaków osiągają od ok. 0,1 mm do ponad 30 cm długości. Ciało pajęczaka zbudowane jest z dwóch zasadniczych części: część przednia zwana jest głowotułowiem i w jej skład wchodzą połączone głowa i tułów. Część tylna nosi nazwę odwłoku i zawiera organy rozrodcze i trawienne. Pajęczaki posiadają 6 par odnóży, dwie pierwsze pary przekształcone są w szczękoczułki i nogogłaszczki, pozostałe 4 pary na głowotułowiu są odnóżami krocznymi. Znajdujące się z przodu nogogłaszczki nie służą do chodzenia, ale do orientacji w terenie, odżywiania się i magazynowania nasienia. Przy otworze gębowym znajduje się para szczękoczułek służących do przekłuwania ofiary, obrony oraz do kopania nor w ziemi lub innych czynności. Ciało pajęczaków pokryte jest oskórkiem chitynowym. Pod nim znajduje się jednowarstwowy nabłonek tworzący życia Większość pajęczaków prowadzi drapieżny tryb życia, część, np. roztocze, są pasożytami, w większości zewnętrznymi. Czasem przenoszą choroby. Środowiskiem życia większości pajęczaków jest ląd. W większości prowadzą nocny tryb życia. Niektóre wyjątki, takie jak np. pająk topik żyją w Przeważająca większość pajęczaków to formy drapieżne; niektóre z nich nie gardzą też pokarmem roślinnym. Roztocze odżywiają się resztkami organicznymi, samice niektórych gatunków pasożytniczych odżywiają się krwią kręgowców (np. kleszcze). Układ pokarmowy pajęczaków składa się z: - otworu gębowego - przełyku - żołądka - jelita przedniego - jelita środkowego (wydziela soki trawienne) - jelita tylnego - odbytu (znajdującego się na odwłoku).Zmysły • Dotyk jest to podstawowy zmysł pająka. Włoski są odpowiedzialne za wyczuwanie drgań sieci, • Węch Narządy węchowe zlokalizowane są na górnej stronie stopy. • Smak odbierany jest przez komórki smakowe zgrupowane w bocznej ścianie gardzieli. • Wzrok pająki posiadają 8, 6 a czasem są całkowicie pozbawione oczu, jednak najczęściej mamy do czynienia z ośmioma. Ten zmysł u większości pająków nie odgrywa znaczącej roli i służy jedynie odróżnieniu dnia od nocy - tak jest i u ptaszników. Wyjątkiem są tu skakuny, których wzrok jest doskonały. Oczy pająków można podzielić na dwie grupy: oczy główne - dzienne - i boczne, pajęczaków • pająki są głównymi wrogami wielu szkodliwych gatunków owadów, np. zaleszczotek pospolity żywi się larwami moli, roztoczami, itp. • ze względu na występowanie w dużych ilościach (np. na 1 m² pola koniczyny może występować od 160 do 250 pajęczaków) mają ogromne znaczenie zwłaszcza w ekosystemach zmienionych przez gospodarkę ludzką; • są regulatorami liczebności zwierząt (skorpiony, jadowite pająki); • powodują niszczenie drzew, krzewów i innych upraw (wiele gatunków roztoczy ssie soki roślinne); • atakują zgromadzone zapasy żywności i inne materiały (np. roztocz serowy, rozkruszek mączny); • wywołują choroby: świerzbowiec ludzki - świerzb; • są wektorami chorób zakaźnych, np. boreliozy przenoszonej przez kleszcze; • ich odchody są alergenami kurzu domowegoJad pająków Prawie wszystkie pająki posiadają jad, ale wyłącznie u trzech procent zwierząt z tej populacji może być on szkodliwy dla człowieka. Kiedy patrzymy więc na malutkiego pajączka w domu, nie mamy żadnych powodów do obaw. Pająki posiadają po dwa woreczkowate gruczoły jadowe, które umiejscowione są u podstawy ich szczękoczułek. U większych pająków ciągną się one aż do okolic głowy. W systematyce można wyróżnić tylko dwa rodzaje jadu, jakie mają pająki. Jest to jad hemolityczny i jad neurotoksyczny. Jad neurotoksyczny, jak można się domyślać atakuje układ nerwowy ofiar. Ten rodzaj substancji toksycznej jest obecny w większości jadów o działaniu śmiertelnym. Pająki jadowite nie występują w przyrodzie w Polsce, dlatego też my sami nie musimy się niczego obawiać. Dopiero podczas wyjazdów do egzotycznych krajów, powinniśmy trzymać się z dala od olbrzymich pająków, które mogłyby nas jadowity pająk Wałęsak brazylijski pojawił się w Księdze rekordów Guinnessa w 2007 r. jako najbardziej jadowity pająk i jest odpowiedzialny za najwięcej śmierci spowodowanych ukąszeniem pająka. Ma najsilniejszy jad spośród wszystkich żyjących pająków. Tylko 0,006 mg wystarczy, aby zabić mysz. Jest również niebezpieczny ze względu na wędrowny charakter. Często chowa się podczas dnia w gęsto zaludnionych miejscach, w środku domów, w ciuchach, butach i samochodach. Jego jadowite ukąszenie powoduje nie tylko intensywny ból, ale także priapizm - niekomfortowe erekcje trwające wiele godzin i prowadzące do impotencji. O ile bardzo długa erekcja może się czasem przydać, to impotencja nie jest chyba dobrą pająk Ptasznik goliat, ptasznik gigant - uważa się, że jest to największy, jak dotąd odkryty ptasznik, a zarazem największy pająk. Dorasta nawet do 30 cm. Jego waga dochodzi do 250 gramów. Występuje w kolorach od brązu do czerni. Jad nie jest zagrożeniem dla życia lub zdrowia dorosłego jadowity skorpion Leiurusquinquestriatus znany jest także pod nazwą "deathstalker". Przeciwnie do przekonania większości ludzi, większość skorpionów jest nieszkodliwa, a ich ukąszenia powodują tylko ból, drętwienie lub swędzenie. Jednakże Deathstalker jest bardzo niebezpieczny, ponieważ jego jad jest śmiercionośną mieszanką neurotoksyn powodujących intensywny i nieznośny ból, gorączkę, śpiączkę, drgawki, paraliż i śmierć. Na szczęście mimo tego, że ukąszenie jest ekstremalnie bolesne, istnieje małe prawdopodobieństwo zabicia dorosłego zagrożone są dzieci, ludzie starsi i niedołężni (z chorobami serca).Największy skorpion Skorpion cesarski (Pandinus imperator) - gatunek skorpiona zamieszkujący lasy tropikalne Afryki (Kotlina Konga, Ghana, Nigeria). Jeden z największych skorpionów świata - jego długość dochodzi do 23 cm. Duże oraz masywne szczypce, z łatwością przecinają skórę. Rzadko używa kolca za uwagę Przygotowali: Mateusz Orlik i Michał Kremzer Kl. I D Czym jest mięczak? Co znaczy mięczak? mięczak Cherlawiec Wyraz mięczak posiada 50 definicji: 1. mięczak-przeciwieństwo twardziela 2. mięczak-Brzuchonóg 3. mięczak-Cherlak 4. mięczak-Cherlawiec 5. mięczak-Chucherko 6. mięczak-Chuchro 7. mięczak-Chuderlak 8. mięczak-Chudeusz 9. mięczak-Chudy 10. mięczak-Chudzielec 11. mięczak-Chudzina 12. mięczak-Cienias 13. mięczak-Człowiek bez charakteru 14. mięczak-Kościotrup 15. mięczak-Leszcz 16. mięczak-Lichota 17. mięczak-Lichy, mizeraczek 18. mięczak-Małż 19. mięczak-Małż lub ślimak 20. mięczak-Marnota o człowieku 21. mięczak-Mięczak 22. mięczak-Miękki z charakteru 23. mięczak-Mimoza, delikatniś 24. mięczak-Mizerak 25. mięczak-Mizeria z wyglądu, cherlak 26. mięczak-Mizerota, chudzina 27. mięczak-Niezdrowy z wyglądu 28. mięczak-Pantoflarz 29. mięczak-Sepia 30. mięczak-Słabeusz 31. mięczak-Szczapa 32. mięczak-Szczawik 33. mięczak-Winniczek, kałamarnica lub omułek jadalny 34. mięczak-Wymoczek 35. mięczak-ślimak albo małż 36. mięczak-szczeżuja i słabeusz 37. mięczak-zwierzę bezkręgowe 38. mięczak-przeważnie żyje w wodzie 39. mięczak-ma miękkie, workowate ciało okryte muszlą 40. mięczak-głowonóg 41. mięczak-pogardliwie o człowieku słabym, bez charakteru 42. mięczak-pogard. słabeusz, popychadło, pomiotło 43. mięczak-chłoptyś, pantoflarz, pantofel 44. mięczak-mazgaj, płaksa, mazepa 45. mięczak-beksa, płaczka, płaczek 46. mięczak-mimoza, wrażliwiec, wymoczek 47. mięczak-wyskrobek, nadwrażliwiec, baba 48. mięczak-zwierzę bezkręgowe o miękkim ciele okrytym zwykle muszlą, wodne lub rzadziej lądowe 49. mięczak-pogardliwie: ktoś słaby, o słabym charakterze 50. mięczak-mięczak zakaźny - wirusowa choroba zakaźna skóry Zobacz wszystkie definicje Zapisz się w historii świata :) mięczak Podaj poprawny adres email * pola obowiązkowe. Twoje imię/nick jako autora wyświetlone będzie przy definicji. Powiedz mięczak: Odmiany: mięczaka, mięczakiem, mięczakowi, mięczaku, Zobacz synonimy słowa mięczak Zobacz podział na sylaby słowa mięczak Zobacz hasła krzyżówkowe do słowa mięczak Zobacz anagramy i słowa z liter mięczak Cytaty ze słowem mięczak Stada tych ptaszków żerują na granicy wody, uciekając bądź ścigając nacierające i odpływające fale. Pożywienie ich stanowią drobne skorupiaki i mięczaki. , źródło: NKJP: Krzysztof Filcek: Na spacer z lornetką, Gazeta Wyborcza, 1992-07-31Jeśli nagi mięczak nie powróci do kryjówki przed świtem, może to być jego ostatnia podróż., źródło: NKJP: Jerzy Wójcik: Rogacz z działki, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2006-09-02Wśród wspaniałych raf koralowych uwijał się rój równie barwnych ryb, rozgwiazd, jeżowców, mięczaków i innych zwierząt mórz południowych., źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek wśród łowców głów, 1965Z każdej podróży wracała z coraz większą pogardą dla erewańskich Ormian. – Ech, wy, miastowe mięczaki – szydziła. – Wysłać by was na naukę do naszych zuchów! , źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005Mule (po naszemu, ściślej mówiąc, omułki jadalne) to szalenie popularne we Francji mięczaki, u nas praktycznie nieznane., źródło: NKJP: Piotr Bikont: Smakosz na molo, Gazeta Wyborcza, 1996-10-18 – Och, dajcie spokój, nie bądźcie mięczakami – wymamrotał. – Czego się boicie? , źródło: NKJP: Siły Rynku, Esensja, 2006Masz charakter czy jesteś mięczakiem? Wygodne rozwiązania są dla słabych ludzi. , źródło: NKJP: Rafał Szczepanik: Komandosi w białych kołnierzykach, 2009W ramach działania przyznawane będą rekompensaty dla hodowców małży z tytułu czasowego zawieszenia zbioru mięczaków hodowlanych. , źródło: NKJP: Anna Szymańska: Fundusze unijne i europejskie, 2008Lidka pewnie nie chce mnie znać, po co miałaby spotykać się z takim mięczakiem. Na wspomnienie mojego tchórzostwa wrócił wstyd. , źródło: NKJP: Jarosław Maślanek: Haszyszopenki, 2008Słabą chłopina ma głowę. Mięczak, można powiedzieć. , źródło: NKJP: Zygmunt Zeydler-Zborowski: Czarny mercedes, 1958 Mike India Echo Charlie Zulu Alpha Kilo Zapis słowa mięczak od tyłu kazcęim Popularność wyrazu mięczak Inne słowa na literę m Mrozowo , Minolta , monochromat , Maje , Maskajew , Morele , megalit , Miedze , markietaż , masażystka , Majdan Jarociński , mrugać , managuanka , Mieroszyno-Parcele , Michalce , Mołstowo , mechanochemiczny , moderator , muzykoterapeuta , miano , Zobacz wszystkie słowa na literę m. Inne słowa alfabetycznie Plan wynikowy Dział programu Numer i temat lekcji Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Wymagania wykraczające (ocena celująca) 1 2 3 4 5 6 7 I. Podstawy biologii 1. Biologia – nauka o życiu Uczeń • wyjaśnia znaczenie pojęcia biologia • wymienia dziedziny biologii • wymienia źródła wiedzy biologicznej Uczeń • wyjaśnia, do czego służą przewodniki i klucze do oznaczania gatunków • omawia zasady posługiwania się mikroskopem • prowadzi obserwacje mikroskopowe Uczeń • przeprowadza proste doświadczenie • odróżnia próbę badawczą od kontrolnej • potrafi samodzielnie wykonać preparat mikroskopowy • wymienia etapy metody naukowej Uczeń • sporządza dokumentację przeprowadzonej obserwacji i doświadczenia przyrodniczego • formułuje hipotezy i wyciąga wnioski Uczeń • samodzielnie planuje i wykonuje doświadczenia zgodnie z regułami stosowanymi przez naukowców • rozwija swoje zainteresowania przyrodnicze • korzysta z różnych źródeł wiedzy 2. Budowa komórki • podaje przykłady organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych • wymienia pierwiastki i związki chemiczne występujące w komórkach • wymienia struktury komórkowe • podaje różnice występujące między komórkami • sporządza preparat mikroskopowy i dokonuje jego obserwacji • wykonuje rysunek preparatu oglądanego pod mikroskopem • omawia rolę struktur komórkowych • wymienia struktury wspólne dla komórek roślinnych, zwierzęcych i bakteryjnych • wymienia różnice występujące między komórkami roślinnymi, zwierzęcymi i bakteryjnymi • omawia współdziałanie poszczególnych struktur komórkowych • wykazuje kluczową rolę węgla dla istnienia życia • podaje kryteria podziału związków chemicznych • planuje i wykonuje doświadczenie wykazujące półprzepuszczalność błon komórkowych oraz zjawisko plazmolizy 3. Czynności życiowe organizmów • wymienia czynności życiowe organizmów • dzieli organizmy na samożywne i cudzożywne • wymienia sposoby oddychania organizmów • podaje znaczenie pojęcia rozmnażanie się • wymienia sposoby rozmnażania się • wyjaśnia znaczenie fotosyntezy i oddychania dla organizmów i środowiska • wyjaśnia, na czym polega wydalanie i reagowanie na bodźce • wskazuje substraty i produkty reakcji fotosyntezy, chemosyntezy oraz oddychania tlenowego i beztlenowego • podaje przykłady wykorzystania energii przez organizmy • omawia rodzaje ruchu • przeprowadza doświadczenie wykazujące, że podczas fermentacji alkoholowej wydziela się dwutlenek węgla • porównuje sposoby oddychania pod względem wydajności • wskazuje cechy wspólne i różniące fotosyntezę oraz chemosyntezę • wyjaśnia, dlaczego rozmnażanie płciowe jest korzystniejsze niż rozmnażanie bezpłciowe • omawia tropizmy i nastie • podaje przykłady roślin, u których występują tropizmy i nastie • przeprowadza doświadczenie wykazujące fototropizm dodatni pędu 1 2 3 4 5 6 7 4. Klasyfikacja i oznaczanie organizmów. Wirusy • wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka • wymienia nazwy jednostek klasyfikacji organizmów • podaje przykłady organizmów należących do pięciu królestw • podaje przykłady nazw gatunkowych • podaje podstawy podziału organizmów na pięć królestw • rozpoznaje przedstawicieli poszczególnych królestw na podstawie cech ich budowy • podaje znaczenie pojęcia gatunek • podaje przykłady chorób wirusowych i sposoby zapobiegania im • ocenia sztuczne i naturalne systemy klasyfikacji organizmów • wyjaśnia, na czym polega hierarchia taksonów w systematyce • posługuje się prostym kluczem do oznaczania gatunków • wyjaśnia, dlaczego wirusów nie można zaliczyć do żadnego z pięciu królestw organizmów • omawia budowę wirusa • dokonuje podziału wirusów ze względu na infekowane organizmy • wskazuje różnice między kluczem numerycznym a graficznym • oznacza za pomocą klucza pospolite gatunki • konstruuje prosty klucz graficzny lub numeryczny • omawia cykle życiowe wirusów (lityczny i lizogenny) II. Budowa i funkcjo­ nowanie bakterii, protistów i grzybów 5. Bakterie –najmniejsze organizmy • wymienia przykłady środowisk życia bakterii • podaje charakterystyczne cechy komórki bakteryjnej i wymienia rodzaje kształtów komórek bakteryjnych • określa znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka • wymienia rodzaje skupisk bakterii • wymienia podstawowe czynności życiowe bakterii • wskazuje skutki obecności bakterii pasożytniczych w organizmach • omawia sposoby rozmnażania się, oddychania i odżywiania się bakterii • wyjaśnia rolę przetrwalników u bakterii • wyjaśnia znaczenie procesu płciowego bakterii • wskazuje cechy budowy i czynności życiowych bakterii warunkujące ich bardzo szerokie rozprzestrzenienie • • wykazuje związek między obecnością w organizmie człowieka symbiotycznych bakterii a jego stanem zdrowia 6. Różno­ rodność protistów • wymienia trzy grupy organizmów zaliczanych do protistów • podaje przykłady pospolitych gatunków protistów i określa miejsca ich występowania • wymienia czynności życiowe protistów • dokonuje obserwacji mikroskopowej protistów jednokomórkowych • omawia budowę protistów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych • charakteryzuje czynności życiowe protistów • uzasadnia podział protistów na roślinopodobne, grzybopodobne i zwierzęcopodobne • wymienia cechy wspólne i różniące poszczególne grupy protistów • prowadzi hodowlę pantofelka • wykonuje preparaty mikroskopowe protistów • wyjaśnia negatywne i pozytywne znaczenie protistów w przyrodzie i dla człowieka • przedstawia udział protistów zwierzęcopodobnych w samooczyszczaniu się wód • wykazuje rolę protistów zwierzęcopodobnych w biologicznym oczyszczaniu ścieków w oczyszczalniach 7. Grzyby –cudzożywne plechowce • wymienia warunki życia grzybów • wymienia czynności życiowe grzybów • wymienia komponenty budowy porostu • omawia na przykładach budowę grzybów • charakteryzuje czynności życiowe grzybów • wymienia przykłady grzybów pasożytniczych • podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka • wymienia związki symbiotyczne grzybów • wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i dla drzewa • określa rolę grzybów i glonów w plesze porostów • wyjaśnia znaczenie pojęcia grzybica • wskazuje cechy budowy porostów warunkujące ich pionierskie właściwości oraz znaczenie w ocenie stanu czystości powietrza • odróżnia grzyby jadalne od trujących • rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów • posługuje się skalą porostową • ocenia stan czystości powietrza w miejscu zamieszkania na podstawie skali porostowej 1 2 3 4 5 6 7 III. Budowa zewnętrzna i środowis- ko życia roślin 8. Budowa i funkcje tkanek roślinnych • wyjaśnia znaczenie pojęć tkanka i organ • wymienia rodzaje tkanek roślinnych • wymienia funkcje wskazanych tkanek • wskazuje miejsce występowania określonych tkanek w roślinie • rozpoznaje tkanki na schematach i w obrazie mikroskopowym • wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek stałych i twórczych • sporządza preparaty mikroskopowe tkanek i dokonuje ich obserwacji • porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie • wskazuje przystosowania roślin do określonych warunków • wskazuje wytwory tkanki okrywającej liścia, korzenia i łodygi • wskazuje przydatność wytworów tkanki okrywającej u roślin • wskazuje struktury wydzielnicze roślin i omawia ich znaczenie • omawia związek budowy określonych tkanek z ich funkcjami • wykazuje, na czym polega niejednorodność drewna i łyka 9. Budowa i funkcje organów roślinnych • wymienia organy wegetatywne i generatywne • podaje podstawowe funkcje korzenia • rozpoznaje systemy korzeniowe • wymienia podstawowe funkcje łodygi i liści • omawia budowę zewnętrzną korzenia, łodygi i liści • wskazuje cechy budowy zewnętrznej liścia uwzględniane przy oznaczaniu gatunków roślin • omawia budowę wewnętrzną korzenia, łodygi, liści • rozpoznaje i wskazuje na schematach tkanki budujące korzeń, łodygę i liść • prowadzi obserwacje mikroskopowe preparatów przekroju poprzecznego korzenia, łodygi i liścia • wykonuje rysunki preparatów oglądanych pod mikroskopem • wykazuje na przykładach znaczenie modyfikacji organów w zajmowanym przez rośliny środowisku życia i pełnionych funkcjach • prowadzi hodowlę wodną fasoli • sporządza dokumentację przeprowadzonych obserwacji • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące przewodzenie wody z korzenia do łodygi 10. Mszaki – rośliny o cechach plechowców i organow- ców • wymienia miejsca występowania mszaków • wyróżnia elementy budowy mszaków • omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i dla człowieka • omawia elementy budowy mszaków w związku z pełnionymi przez nie funkcjami • wymienia sposoby rozmnażania się mszaków • odróżnia pokolenie płciowe mszaków od bezpłciowego • wyjaśnia znaczenie pojęć gametofit i sporofit • analizuje budowę mszaków i wskazuje u nich cechy plechowców • wskazuje cechy mszaków warunkujące to, że są roślinami pionierskimi • wykazuje związek rozmnażania płciowego mszaków z wodą a rozmnażania bezpłciowego ze środowiskiem lądowym • wyjaśnia znaczenie pojęć jednopienność i dwupienność • omawia przemianę pokoleń u mszaków, korzystając ze schematu 11. Paprotniki – pierwsze organowce • wymienia środowiska życia paprotników • odróżnia paprotniki od innych roślin • omawia znaczenie organów u paproci • rozpoznaje po charakterystycznych • omawia sposoby rozmnażania się paprotników • uzasadnia przynależność • omawia tendencję do redukcji gametofitu • przedstawia procesy, które doprowadziły do powstania • przedstawia cykl rozwojowy paproci • przygotowuje i przedstawia prezentację • rozpoznaje i nazywa organy paproci cechach budowy grupy paprotników • omawia znaczenie paprotników współcześnie żyjących i kopalnych paprotników do organowców w minionych epokach węgla kamiennego dotyczącą życia w lesie karbońskim 12. Nago- nasienne – rośliny o nieosło- niętych nasionach • wymienia środowisko życia roślin nagonasiennych • wskazuje organy roślin nagonasiennych i wymienia ich funkcje • omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka • wskazuje na wybranych przykładach formy życiowe roślin nagonasiennych • rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin • wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do środowiska życia • wyjaśnia znaczenie pojęć wiatropylność i wiatrosiewność • wykazuje, że kwiat to organ generatywny • omawia rolę nasienia jako organu przetrwalnego • rozpoznaje wybrane gatunki roślin nagonasiennych na podstawie ich charakterystycznych cech • określa, z jakiej rośliny pochodzi wskazana szyszka • rozróżnia na przykładach rośliny jednopienne od dwupiennych • wykazuje dominację sporofitu i redukcję gametofitu w cyklu rozwojowym sosny • omawia cykl rozwojowy sosny • wykazuje, że obecność łagiewki pyłkowej to duże osiągnięcie ewolucyjne • podaje i wskazuje na mapie przykłady zbiorowisk roślinnych, w których dominują rośliny nagonasienne 13. Okryto- nasienne – rośliny wytwarza- jące owoce • wymienia środowiska życia okrytonasiennych • wyjaśnia znaczenie pojęcia rośliny okrytonasienne • nazywa elementy kwiatu • rozpoznaje okrytonasienne wśród innych roślin • omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla człowieka • odróżnia kwiat od kwiatostanu • omawia różnice między zapyleniem a zapłodnieniem • wskazuje organy u roślin okrytonasiennych i podaje ich funkcje • omawia etapy powstawania owocu • wymienia rodzaje owoców i podaje ich przykłady • wymienia formy życiowe roślin okrytonasiennych i podaje ich przykłady • wyodrębnia cechy nasienia decydujące o jego charakterze przetrwalnym • wykazuje zależność miedzy budową nasion i owoców a sposobami ich rozsiewania • omawia cykl życiowy rośliny okrytonasiennej • tworzy mapę mentalną przedstawiającą podział owoców na pojedyncze i zbiorowe, mięsiste i suche, pękające i niepękające, podając odpowiednie przykłady 14. Rośliny wybranego środowiska lądowego – zajęcia terenowe • wymienia formy życiowe roślin obserwowanych w terenie • wymienia czynniki niezbędne do życia roślin • określa przynależność rośliny do danej grupy na podstawie charakterystycznych cech • omawia wpływ człowieka na warunki życia roślin obserwowanych w terenie • wyjaśnia na przykładach różnice między rośliną zielną jednoroczną a wieloletnią (byliną) • uzasadnia potrzebę ochrony roślin i miejsc ich występowania • oznacza za pomocą klucza pospolite gatunki roślin • sporządza dokumentację przeprowadzonych obserwacji • przygotowuje zielnik roślin IV. Funkcjono- wanie organizmów roślinnych 15. Fotosynteza i transport substancji • wyjaśnia cel fotosyntezy • wymienia czynniki niezbędne do zajścia procesu fotosyntezy • dzieli czynniki wpływające na fotosyntezę na zewnętrzne i wewnętrzne • omawia fazy fotosyntezy: zależną i niezależną od światła • wykazuje związek między budową liścia a procesem fotosyntezy i oddychania • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność skrobi jako produktu fotosyntezy Plan wynikowy • wymienia związki transportowane w roślinie • omawia znaczenie fotosyntezy dla życia na Ziemi • wykazuje związek fotosyntezy z oddychaniem • wyjaśnia, na czym polega transport wody i związków organicznych w roślinie • wskazuje różnice między wymianą gazową roślin w dzień i w nocy • planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ stężenia dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy 16. Rozmnaża- nie się roślin • podaje cel rozmnażania się roślin • wyróżnia główne sposoby rozmnażania się roślin (rozmnażanie bezpłciowe i płciowe) • wymienia czynniki wpływające na kiełkowanie nasion • wymienia formy rozmnażania bezpłciowego (wegetatywne i przez zarodniki) • wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe • omawia praktyczne wykorzystanie różnych sposobów rozmnażania wegetatywnego • wykazuje wpływ wytworzenia nasion i owoców na zasięg występowania roślin nasiennych • porównuje przemianę pokoleń u roślin zarodnikowych i nasiennych • przeprowadza i dokumentuje doświadczenie badające wpływ wody na kiełkowanie nasion • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące, że kiełkujące nasiona zużywają tlen 17. Sprawdzian wiadomości Sprawdzenie opanowania wiadomości i umiejętności z działów I–IV V. Budowa zewnętrzna i środowis- ko życia zwierząt 18. Budowa i funkcje tkanek zwierzęcych • wymienia główne rodzaje tkanek zwierzęcych • wymienia rodzaje tkanek łącznych • podaje funkcje krwi • wymienia tkanki nabłonkowe i wyjaśnia ich funkcje • omawia budowę tkanek łącznych • wymienia rodzaje i miejsca występowania tkanek mięśniowych • omawia budowę neuronu • wymienia miejsca występowania nabłonków • wskazuje wspólne cechy tkanek łącznych • wykazuje różnice w budowie i funkcjonowaniu tkanek mięśniowych • omawia budowę i rolę elementów morfotycznych krwi • prowadzi obserwacje mikroskopowe tkanek • wskazuje związek budowy nabłonków z pełnionymi przez nie funkcjami • wskazuje cechy wspólne tkanek mięśniowych • omawia rolę elementów neuronu oraz komórek glejowych • rozpoznaje na schematach i w obrazie mikroskopowym różne tkanki zwierzęce • tworzy mapę mentalną przedstawiającą podział tkanek zwierzęcych i ich rodzaje 19. Parzydełko- wce – naj- prostsze zwierzęta tkankowe • podaje środowiska życia parzydełkowców • omawia tryb życia polipa i meduzy • omawia znaczenie parzydełkowców w przyrodzie i dla człowieka • uzasadnia przynależność stułbiopławów, krążkopławów i koralowców do parzydełkowców • wymienia cechy krążkopławów, stułbiopławów i koralowców • uzasadnia przynależność krążkopławów, stułbiopławów i koralowców do najprostszych tkankowców na podstawie ich charakterystycznych cech • uzasadnia związek między trybem życia zwierzęcia a jego symetrią ciała • omawia budowę i sposób działania komórki parzydełkowej • przedstawia przemianę pokoleń u chełbi modrej 1 2 3 4 5 6 7 20. Płazińce, nicienie – zwierzęta w większo- ści pasożyt- nicze • podaje środowisko życia płazińców i nicieni • charakteryzuje kształt ciała płazińców i nicieni • rozpoznaje wybrane płazińce i nicienie na schematach • wyjaśnia, jak ustrzec się przed pasożytniczymi płazińcami i nicieniami • wymienia cechy tasiemca będące przystosowaniem do pasożytniczego trybu życia • uzasadnia przynależność tasiemca uzbrojonego do płazińców, a glisty ludzkiej do nicieni • uzasadnia znaczenie obojnactwa dla tasiemca • wymienia płazińce i nicienie wolno żyjące • charakteryzuje dymorfizm płciowy u glisty ludzkiej • charakteryzuje symetrię ciała płazińców i nicieni • wyjaśnia znaczenie pojęć żywiciel pośredni i żywiciel ostateczny • omawia cykle rozwojowe tasiemca uzbrojonego, glisty ludzkiej i włośnia krętego 21. Pierścienice – zwierzęta o segmento- wanym ciele • wymienia środowiska życia pierścienic • rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt na podstawie ich charakterystycznych cech • omawia rolę dżdżownic w użyźnianiu gleby • podaje przykłady przedstawicieli skąposzczetów, pijawek i wieloszczetów • omawia budowę zewnętrzną skąposzczetów, pijawek i wieloszczetów • wymienia znaczenie pierścienic inne niż spulchnianie gleby • wskazuje związek budowy dżdżownicy, pijawki oraz nereidy ze środowiskiem i trybem życia • wymienia cechy wspólne skąposzczetów, pijawek i wieloszczetów oraz cechy je różniące • wykazuje związek między budową pijawki a jej pasożytniczym trybem życia • prowadzi okresową hodowlę dżdżownicy • dokonuje obserwacji czynności życiowych dżdżownicy • sporządza dokumentację przeprowadzonych obserwacji • przeprowadza doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w użyźnianiu gleby 22. Stawonogi – zwierzęta o charaktery- stycznych odnóżach • wymienia środowiska życia stawonogów • wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi • rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt • rozpoznaje owada, skorupiaka i pajęczaka na podstawie ich charakterystycznych cech • omawia budowę zewnętrzną raka stawowego, krzyżaka ogrodowego i biedronki siedmiokropki • wymienia typy aparatów gębowych owadów • wymienia typy odnóży lokomocyjnych owadów • podaje pozytywne i negatywne znaczenie stawonogów w przyrodzie i dla człowieka • dowodzi związku między budową aparatów gębowych owadów a rodzajem pobieranego przez nie pokarmu • wykazuje związek między budową odnóży a środowiskiem i trybem życia owada • określa rodzaj szkieletu stawonogów i omawia jego znaczenie • wskazuje zalety i wady szkieletu zewnętrznego • porównuje sposoby poruszania się stawonogów z innymi zwierzętami bezkręgowymi • analizuje materiały źródłowe dotyczące owadów – szkodników i przygotowuje prezentację na temat ich działalności 23. Mięczaki – zwierzęta o miękkim ciele okrytym muszlą • wymienia środowiska życia mięczaków • rozpoznaje mięczaki wśród innych zwierząt • podaje przykłady zwierząt należących do ślimaków, małży i głowonogów • omawia budowę zewnętrzną ślimaka, małża i głowonoga • omawia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka • wykazuje związek między budową a trybem życia mięczaków • omawia sposoby odżywiania się małży, ślimaków i głowonogów • wyjaśnia, w jaki sposób powstają perły • wskazuje cechy wspólne i cechy odróżniające poszczególne grupy mięczaków • prowadzi hodowlę ślimaka winniczka lub zatoczka rogowego i dokumentuje wyniki przeprowadzonych obserwacji • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wrażliwość ślimaka na rodzaj pokarmu • dowodzi związku symetrii promienistej szkarłupni z ich trybem życia Plan wynikowy 1 2 3 4 5 6 7 24. Ryby – kręgowce wodne • wymienia części ciała ryby • wymienia nazwy płetw ryby • dzieli ryby na kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe, podając przykłady • omawia pokrycie ciała ryb • wyjaśnia, na czym polega zmiennocieplność • podaje przykłady słodkowodnych i morskich gatunków ryb kostnoszkieletowych • uzasadnia związek linii nabocznej ze środowiskiem życia ryb • uzasadnia konieczność spożywania ryb przez człowieka • wyjaśnia, dlaczego łuskę ryby nazywa się jej metryką • wskazuje rolę pęcherza pławnego • przygotowuje i wygłasza referat na temat znaczenia ryb w środowisku i dla człowieka 25. Płazy – kręgowce dwóch środowisk • podaje miejsca występowania płazów • wymienia części ciała płazów bezogonowych i ogoniastych • podaje znaczenie płazów dla człowieka • omawia pokrycie ciała płazów • podaje przykłady gatunków należących do poszczególnych grup płazów • wskazuje przystosowania w budowie zewnętrznej płazów do życia w dwóch typach środowisk • wykazuje związek aktywności płazów z temperaturą otoczenia • objaśnia mechanizm wentylacji płuc przy udziale jamy gębowo-gardzielowej • wykazuje związek między budową a trybem życia płazów • omawia sposób pobierania pokarmu przez płazy • wykonuje album „Nasze płazy" • wymienia cechy taksonomiczne wybranych płazów i cechy będące przejawem dymorfizmu płciowego 26. Gady – kręgowce, które opanowały ląd • określa środowisko życia gadów • wymienia części ciała jaszczurki, węża i żółwia • omawia znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka • omawia pokrycie ciała u gadów • podaje przykłady gadów występujących w Polsce • wykazuje związek między trybem życia a zmiennocieplnością • uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej gadów w Polsce • wykazuje wady i zalety pokrycia ciała gadów • wykazuje różnice między aktywnością życiową gadów strefy międzyzwrotnikowej i gadów występujących w Polsce oraz wskazuje i Kolekcjonuję muszle i tworzę mój zbiór – zgodnie z zasadami ochrony przyrody! Wierzę, że treść mojej deklaracji jest zbieżna z postawą wszystkich autentycznych konchistów, świadomych piękna, jakiego doświadczają w kontakcie z muszlami i ich budowniczymi ? mięczakami! Czy rzetelne kolekcjonerstwo naturalistyczne może współbrzmieć z zasadami ochrony przyrody? Moim zdaniem ? TAK ! Próbując nadać temu przeświadczeniu ? mocy przekonywującej, posiłkowałem się opiniami Autorytetów?Warto zajrzeć do działu: HONOROWY GOŚĆ ?CONCHY?, aby poznać ich zdanie! Dyskusja (a czasem nawet ? spór) na temat związku: działalność kolekcjonerska ? ochrona zasobów naturalnych, nie ma szans na obiektywne i bezstronne zakończenie?I dobrze, wszak chodzi o Skarby Natury, czyli swoisty DAR, który został nam ludziom – dany, ale również ? zadany. Świadomość tej odpowiedzialności budzi emocje. Warto jednak pamiętać, że najważniejszym elementem wszelakiej działalności człowieka jest wiedza i merytoryczne znawstwo tajników danej specjalizacji. Tylko wtedy słuszne teorie znajdą możliwość realizacji. Żadne też apele nie zyskają właściwego odzewu bez wrażliwości ludzkich sumień, wyczulonych na piękno przyrody. I w tym właśnie punkcie odnajduję wielką rolę kolekcjonerów i miłośników konchyliów! Atrakcyjność muszli mięczaków występujących w Polsce jest pojęciem zdecydowanie subiektywnym. Stąd też chętnych, aby włączyć je do zbioru konchistycznego znam niewielu, a jeśli już, to są to gównie ?zawodowi? malakolodzy traktujący je jako nieodzowny materiał badawczy. Mimo to postanowiłem zrealizować tenże dział, aby ułatwić kolekcjonerom wgląd w zagrożone gatunki polskiej malakofauny, podlegającej ochronie prawnej?a pozostałym Internautom dać impuls, że warto – patrzeć pod nogi podczas wakacyjnych wędrówek oraz zastanowić się przed rozsypaniem w ogrodzie kolejnej porcji trutki na ślimale?.. Rodzima malakofauna kojarzy się większości osób z uciążliwymi ślimakami buszującymi w ogrodach. Niestety walka z nimi jest bezpardonowa i łatwo ?rozgrzeszana?, a używane w tym celu chemikalia zagrażają niejednokrotnie gatunkom chronionym. Na zdjęciu – Ślimak zaroślowy (Arianta arbustorum) – jeden z najpospolitszych i najczęściej spotykanych ślimaków w Polsce?wdzięczący się w moim ogrodzie. W Polsce ochrona gatunkowa zwierząt (a więc także interesujących nas ? mięczaków) stosowana jest na mocy ?Ustawy o ochronie przyrody? z 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004, nr 92, poz. 880) oraz odpowiedniego rozporządzenia Ministra Środowiska (Dz. U. z 2004, nr 220, poz. 2237). Rozporządzenie to (z 28 września 2004 roku) określa listę gatunków objętych ochroną, sposoby realizacji ochrony oraz stosowne ograniczenia, zakazy i nakazy. W myśl tego aktu prawnego zabrania się chwytania, zabijania chronionych gatunków zwierząt oraz niszczenia ich miejsc rozrodu. Oto alfabetyczna lista mięczaków chronionych w Polsce: Typ: MOLLUSCA (Mięczaki) Gromada: Gastropoda (Ślimaki) Acicula parcelineata (Igliczek karpacki) Anisus vorticulus (Zatoczek łamliwy) Balea perversa (Świdrzyk łamliwy)Borysthenia naticina (Zawójka rzeczna) Charpentieria ornata (Świdrzyk ozdobny) Chilostoma cingulellum (Ślimak tatrzański) Chilostoma rossmaessleri (Ślimak Rossmasslera) Cochlodina costata (Świdrzyk śląski) Columella columella (Poczwarówka kolumienka) Deroceras moldavicum (Pomrowik mołdawski) Falniowskia neglectissima (Niepozorna ojcowska) Granaria frumentum (Poczwarówka pagórkowa) Helicigona lapicida (Ślimak ostrokrawędzisty) Helicodonta obvoluta (Ślimak obrzeżony) Helicopsis striata (Ślimak żeberkowany) Helix lutescens (Ślimak żółtawy) Macrogastra badia (Świdrzyk kasztanowaty) Myxas glutinosa (Błotniarka otulka) Oxychilus inopinatus (Szklarka podziemna) Pagodulina pagodula (Poczwarówka pagoda) Pupilla alpicola (Poczwarówka górska) Tandonia rustica (Pomrów nakrapiany) Trichia bakowskii (Ślimak Bąkowskiego) Trichia bielzi (Ślimak Bielza) Truncatellina claustralis (Poczwarówka zębata) Vertigo angustior (Poczwarówka zwężona) Vertigo arctica (Poczwarówka północna) Vertigo moulinsiana (Poczwarówka jajowata) Vertigo genesii (Poczwarówka zmienna) Vertigo geyeri (Poczwarówka Geyera) Vestia elata (Świdrzyk siedmiogrodzki) Gromada: Bivalvia (Małże) Anodonta cygnea (Szczeżuja wielka) Catinella arenaria (Bursztynka piaskowa) Margaritifera margaritifera (Skójka perłorodna) Pseudoanodonta complanata (Szczeżuja spłaszczona) Sphaerium rivicola (Gałeczka rzeczna) Sphaerium solidum (Gałeczka żeberkowana) Unio crassus (Skójka gruboskorupowa) Ślimak żółtawy – Helix lutescens Rossmassler, 1837. Od 1995 roku gatunek ten objęty jest w Polsce ochroną prawną. Niektóre zaś jego stanowiska (Dolina Nidy) objęte są ochroną rezerwatową. Malakolodzy sugerują, że bardzo istotną sprawą w realizacji programu ochronnego tego mięczaka jest ścisłe dotrzymywanie zasad pozyskiwania jego pobratymca – Ślimaka winniczka w punktach skupu, zwłaszcza – przestrzeganie proponowanych wymiarów ochronnych winniczków, co tym samym może ustrzec nieco mniejszego – Ślimaka żółtawego przed niezamierzonym zbiorem. Opracowaniem, które zapewnia zestawienie polskich mięczaków chronionych z podaniem dokładnych danych, takich jak: prezentacja gatunku, lokalizacja, opis biotopu, biologia gatunku, zagrożenia i ich przyczyny, wielkości populacji, prognoza zmian populacji oraz sposoby ochrony jest – ?Polska Czerwona Księga Zwierząt?. Została ona stworzona na wzór międzynarodowej ?Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych?, publikowanej przez International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN). Opracowanie – ?Polska Czerwona Księga Zwierząt? realizuje Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (dawniej Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN), przy współpracy z kilkudziesięcioma naukowcami z całej Polski. Po raz pierwszy dokonano tego w 1992 roku. Najnowsze dwutomowe wydanie to: Tom I ? ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce?, red. Zbigniew Głowaciński, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne; Warszawa 2001. Tom II ? ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce?, red. Zbigniew Głowaciński i Janusz Nowacki, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004. Tak prezentuje się ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce? ? skrupulatnie zrealizowane opracowanie, godne polecenia miłośnikom rodzimej malakofauny. Pomysłodawcy ?Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt? zadbali również o jej wersję elektroniczną. Co oczywiste, jest ona objęta prawami autorskimi. Aby ułatwić miłośnikom muszli dotarcie do niej za pośrednictwem serwisu ?CONCHY?, zwróciłem się z prośbą o zgodę bezpośrednio do Redaktorów: Pana prof. dr hab. ZBIGNIEWA GŁOWACIŃSKIEGO Kierownika Zakładu Ochrony Fauny Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Pana prof. dr hab. JANUSZA NOWACKIEGO Kierownika Katedry Ochrony Środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Oficjalną aprobatę uzyskałem dzięki uprzejmości Pana Profesora Zbigniewa Głowacińskiego, który w jednym z listów zauważył: ?(?) Myślę, że jest to w interesie ochrony przyrody, aby i poza cytowaną Księgą zasygnalizować, że są gatunki mięczaków w Polsce zagrożone, niektóre z nich są objęte ochroną prawną, a takie jak skójka perłorodna podlegają nawet Dyrektywie Siedliskowej i Konwencji Berneńskiej…?. Skójka perłorodna ? Margaritifera margaritifera (Linnaeus, 1758). U schyłku średniowiecza dość liczna i często odławiana na Dolnym Śląsku. W potokach sudeckich notowana jeszcze na początku XX wieku. Mimo prób restytucji nie udało się jej do dziś utrzymać w Polsce. Gatunek ten został uznany za globalnie zagrożony. Wymiera w całej Europie. (zdj. A teraz zapraszam do zapoznania się z listą mięczaków ujętych w ?Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Bezkręgowce?! Pełne dane poszczególnych gatunków mięczaków pojawią się po ?kliknięciu? w ich nazwę zamieszczoną w poniższym zestawieniu. Typ: MOLLUSCA Gromada: Gastropoda Rząd: Mesogastropoda Rodzina: Moitessieridae Falniowskia neglectissima (Falniowski et Šteffek, 1989) (Niepozorka ojcowska) Rodzina: Valvatidae Borysthenia naticina (Menke, 1845) (Zawójka rzeczna) Rodzina: Hydrobiidae Lithoglyphus naticoides (C. Pfeiffer, 1828) (Namółek pospolity) Rząd: Basommatophora Rodzina: Planorbidae Gyraulus acronicus (Férussac, 1807) (Thames Ram?s ? horn) Rząd: Stylommatophora Rodzina: Vertiginidae Columella columella (Martens, 1830) (Poczwarówka kolumienka) Truncatellina claustralis (Gredler, 1856) (Poczwarówka zębata) Vertigo angustior Jeffreys, 1830 (Poczwarówka zwężona) Vertigo arctica (Wallenberg, 1858) (Poczwarówka północna) Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849) (Poczwarówka jajowata) Rodzina: Orculidae Pagodulina pagodula (Des Moulins, 1830) (Poczwarówka pagoda) Rodzina: Chondrinidae Granaria frumentum (Draparnaud, 1801) (Poczwarówka pagórkowa) Rodzina: Pupillidae Pupilla alpicola (Charpentier, 1837) (Poczwarówka górska) Rodzina: Zonitidae Oxychilus inopinatus (Uličny, 1887) (Szklarka podziemna) Rodzina: Clausiliidae Balea perversa (Linnaeus, 1758) (Świdrzyk łamliwy) Charpentieria ornata (Rossmässler, 1836) (Świdrzyk ozdobny) Cochlodina costata (C. Pfeiffer, 1828) (Świdrzyk śląski) Macrogastra badia (C. Pfeiffer, 1828) (Świdrzyk kasztanowaty) Vestia elata (Rossmässler, 1836) (Świdrzyk siedmiogrodzki) Rodzina: Helicidae Chilostoma cingulellum (Rossmässler, 1837) (Ślimak tatrzański) Chilostoma rossmaessleri (L. Pfeiffer, 1842) (Ślimak Rossmasslera) Helicodonta obvoluta ( Müller, 1774) (Ślimak obrzeżony) Helicopsis striata ( Müller, 1774) (Ślimak żeberkowany) Helix lutescens Rossmässler, 1837 (Ślimak żółtawy) Gromada: Bivalvia Rząd: Veneroida Rodzina: Sphaeriidae Pisidium conventus Clessin, 1877 (Groszkówka głębinowa) Pisidium tenuilineatum Stelfox, 1918 (Fine-lined Pea Mussel) Sphaerium solidum (Normand, 1844) (Gałeczka żeberkowana) Rząd: Unionoida Rodzina: Margaritiferidae Margaritifera margaritifera (Linneaus, 1758) (Skójka perłorodna) Rodzina: Unionidae Anodonta cygnea (Linnaeus, 1758) (Szczeżuja wielka) Pseudanodonta complanata (Rossmässler, 1835) (Szczeżuja spłaszczona) Unio crassus Philipsson, 1788 (Skójka gruboskorupowa) Ślimak winniczek ? Helix pomatia Linnaeus, 1758. Winniczek to największy lądowy ślimak w Polsce, objęty ochroną częściową. Bywa eksportowany z Polski do krajów Europy Zachodniej (głównie Francja), gdzie uważany jest za przysmak. W niektórych rejonach Polski, z powodu nadmiernych połowów stał się gatunkiem rzadkim. W Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt zezwolono na zbiór osobników o średnicy muszli powyżej 30 mm, w okresie od 1 do 31 maja, na obszarach – corocznie wyznaczanych przez wojewodę. Internautom zainteresowanym szerszym kontekstem prezentowanej problematyki polecam adres internetowy elektronicznej wersji ?Polskiej Czerwonej Księgi. Bezkręgowce?. Tam między innymi: Przyjęte kategorie zagrożeń. Alfabetyczna i systematyczna lista wszystkich gatunków bezkręgowców ujętych w ? Bezkręgowce?. Słownik malakologicznych terminów naukowych. Spis literatury i źródła informacji. Na zakończenie pragnę gorąco podziękować – Panu prof. dr hab. ZBIGNIEWOWI GŁOWACIŃSKIEMU, Kierownikowi Zakładu Ochrony Fauny Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie za miłą korespondencję oraz ułatwienie realizacji projektu: ?POLSKIE MIĘCZAKI CHRONIONE?!

mięczaki zwierzęta o miękkim ciele okrytym muszlą